W poprzedniej części artykułu omówiliśmy podstawy prawne odszkodowań powypadkowych w Wielkiej Brytanii oraz przyjrzeliśmy się statystykom i typowym wysokościom rekompensat w różnych sytuacjach. Warto jednak wiedzieć, że sama wiedza na temat przepisów to dopiero początek drogi do uzyskania sprawiedliwości. Kluczowe znaczenie ma odpowiednie podejście do całego procesu dochodzenia roszczeń – od momentu wypadku aż po finalną wypłatę odszkodowania.
W tej części artykułu przeprowadzimy Cię krok po kroku przez wszystkie etapy dochodzenia odszkodowania, począwszy od dowodów na miejscu wypadku, aż po negocjacje ugodowe i ewentualne postępowanie sądowe. Dowiesz się również, jak uniknąć najczęstszych pułapek proceduralnych oraz na co zwrócić szczególną uwagę, aby maksymalnie zwiększyć swoje szanse na pozytywny rezultat.
Czynniki wpływające na wysokość odszkodowania
Wysokość należnego odszkodowania powypadkowego jest ustalana indywidualnie i zależy od wielu czynników związanych zarówno z samym urazem, jak i sytuacją poszkodowanego. Do najważniejszych należą:
- Rodzaj i ciężkość obrażeń – to podstawowy czynnik decydujący o kwocie zadośćuczynienia za ból, cierpienie i utratę wygody życia (tzw. general damages). Im poważniejszy, bardziej bolesny i długotrwały uraz, tym wyższa suma. Sąd bierze pod uwagę m.in.: czy doszło do trwałego uszczerbku na zdrowiu lub kalectwa, jak bardzo ból i ograniczenia wpływały (lub nadal wpływają) na codzienne funkcjonowanie poszkodowanego, jak długo trwało leczenie i rehabilitacja, czy konieczne były operacje itp. Na przykład osoba, która przez rok zmagała się z bólem kręgosłupa i częściową niesprawnością, otrzyma znacznie więcej niż ktoś, kto doznał prostego złamania gojącego się w ciągu 6 tygodni. Wytyczne Judicial College określają widełki odszkodowań właśnie na podstawie charakteru urazu i czasu powrotu do zdrowia – np. za złamane żebro (uraz lekki) przyznaje się kilkaset funtów, ale za złamanie z przebiciem płuca (uraz ciężki) już kilkanaście tysięcy.
Skutki długoterminowe i rokowania – jeśli wypadek pozostawił poszkodowanego z trwałymi następstwami (np. blizny, przewlekły ból, niepełnosprawność, trauma psychiczna), odszkodowanie będzie większe. Uwzględnia się utratę tzw. amenities, czyli możliwości cieszenia się życiem tak jak przed wypadkiem (np. rezygnacja z hobby, sportu). Ważnym czynnikiem jest wiek – młodsze osoby za ten sam uraz często otrzymają więcej, bo dłużej będą odczuwać jego skutki (np. utrata ręki w wieku 25 lat oznacza dziesięciolecia życia z niepełnosprawnością, co znajdzie odzwierciedlenie w kwocie). Zwraca się uwagę na prognozy lekarskie: czy poszkodowany wróci do pełnej sprawności, czy też należy się liczyć z pogorszeniem stanu zdrowia w przyszłości.
Koszty leczenia i rehabilitacji – wszystkie wydatki medyczne poniesione w związku z wypadkiem mogą zostać zrekompensowane w ramach tzw. special damages. Dotyczy to zarówno kosztów już poniesionych (np. prywatne wizyty u specjalistów, zabiegi, leki, sprzęt ortopedyczny), jak i przyszłych, których poszkodowany będzie wymagał. W poważnych przypadkach uwzględnia się koszt długotrwałej rehabilitacji, fizjoterapii, opieki pielęgniarskiej, a nawet przystosowania mieszkania (np. budowa podjazdu dla wózka, specjalistyczne łóżko). Te nakłady muszą być uzasadnione medycznie i zwykle potwierdzone przez biegłych. Im większe potrzeby (np. intensywna rehabilitacja przez lata, konieczność opieki 24/7), tym większa suma odszkodowania.
Utracone dochody (utrata zarobków) – jeśli na skutek obrażeń poszkodowany nie mógł pracować przez pewien czas, przysługuje mu zwrot utraconych zarobków za okres niezdolności do pracy. Wlicza się tu zarówno pensję/dochód utracony w przeszłości (od dnia wypadku do dnia ugody/wyroku), jak i utracone korzyści w przyszłości. Ten drugi element jest często bardzo znaczący: jeśli osoba doznała trwałego uszczerbku uniemożliwiającego jej powrót do dotychczasowej pracy lub w ogóle do pracy zarobkowej, odszkodowanie obejmie prognozowane zarobki, jakie poszkodowany osiągnąłby, gdyby nie wypadek. Stosuje się do tego specjalne tablice aktuarialne (Ogden tables) pozwalające wyliczyć aktualną wartość przyszłych utraconych dochodów z uwzględnieniem wieku, planowanej emerytury itp. Przykładowo, młoda osoba zarabiająca £30 000 rocznie, która na skutek paraliżu nie będzie już mogła pracować, może otrzymać kilka milionów funtów tytułem utraconych dochodów do wieku emerytalnego. Oprócz pensji uwzględnia się też utracone premie, dodatki, a nawet utracony potencjał awansu czy zmiany kariery, jeśli można to wykazać.
Koszty opieki i inne straty materialne – do special damages zalicza się również takie pozycje, jak: koszt opieki nad poszkodowanym (również sprawowanej nieodpłatnie przez członków rodziny – wycenia się ją rynkowo), koszty dojazdów na leczenie, dodatkowe wydatki na adaptację życia codziennego (np. pomoc domowa, specjalna dieta). Jeżeli w wyniku wypadku zniszczeniu uległa odzież, samochód lub inne rzeczy osobiste, również ich wartość lub koszt naprawy podlega refundacji. W sprawach o ciężkie uszkodzenia ciała często przyznawane są znaczne kwoty na przyszłą opiekę, np. zatrudnienie opiekuna lub pielęgniarki, co może sięgać kilkudziesięciu tysięcy funtów rocznie (i jest mnożone przez oczekiwaną liczbę lat życia poszkodowanego).
Przyczynienie się poszkodowanego – istotnym czynnikiem wpływającym na końcową kwotę jest tzw. contributory negligence, czyli stopień, w jakim poszkodowany sam przyczynił się do powstania lub zwiększenia swoich szkód. Jeżeli udowodni się, że poszkodowany w jakimś zakresie nie dochował ostrożności, odszkodowanie może zostać proporcjonalnie obniżone. Klasycznym przykładem jest niezapięcie pasów bezpieczeństwa przez ofiarę wypadku samochodowego – nawet jeśli wina leży po stronie innego kierowcy, to odszkodowanie za obrażenia może być obniżone np. o 15–25%, ponieważ pasy zmniejszyłyby doznane urazy. Inne sytuacje to np. wejście na teren z wyraźnym znakiem zakazu (ryzykując wypadek) czy niezastosowanie się do instrukcji BHP przez pracownika. Warto zaznaczyć, że w odróżnieniu od niektórych krajów, w UK zasada contributory negligence nie blokuje całkowicie roszczenia, a jedynie je pomniejsza o ustalony procent (zgodnie z Law Reform (Contributory Negligence) Act 1945). Dlatego nawet jeśli uważasz, że w pewnym stopniu sam przyczyniłeś się do wypadku, wciąż możesz uzyskać odszkodowanie – zostanie ono po prostu odpowiednio skorygowane.
Dowody i wiarygodność – choć to czynnik bardziej proceduralny, warto wspomnieć, że solidna dokumentacja sprawy i wiarygodność poszkodowanego również wpływa na końcowy wynik finansowy. Jeśli przedstawimy mocne dowody (np. obiektywne wyniki badań, zdjęcia obrażeń, zeznania świadków potwierdzające nasz ból i ograniczenia), łatwiej uzyskać wyższą kwotę. Z kolei sprzeczności w naszych zeznaniach czy brak dokumentacji mogą skutkować niższym odszkodowaniem, a w skrajnych przypadkach oddaleniem części roszczeń. Warto uczciwie i możliwie dokładnie przedstawiać swoje cierpienie – ale nigdy go nie wyolbrzymiać ani nie mijać się z prawdą. Każda przesada może zostać wychwycona przez stronę przeciwną. Brytyjskie sądy stosują zasadę fundamental dishonesty – jeśli odkryją, że poszkodowany celowo zawyżył swoją krzywdę lub sfabrykował dowody, mogą w całości odrzucić roszczenie i obciążyć go kosztami. Dlatego szczerość i rzetelność w przedstawianiu swoich strat są kluczowe.
Wiele urazów naraz – w przypadku gdy wypadek spowodował u jednej osoby kilka różnych obrażeń, sposób kalkulacji odszkodowania jest nieco bardziej złożony. Nie sumuje się po prostu pełnych kwot za każdy uraz z osobna, ponieważ nakładałyby się one na siebie (tzn. cierpienie związane z dwoma urazami odczuwane jednocześnie nie jest podwójne w porównaniu z jednym urazem). Zamiast tego identyfikuje się uraz najpoważniejszy, dla którego ustala się bazową kwotę odszkodowania, a kolejne, mniejsze obrażenia są kompensowane częściowo (proporcjonalnie). Każde następne obrażenie po tym wycenianym najwyżej wypłacane jest jedynie w proporcji do poprzedniego. W praktyce oznacza to np., że jeśli ktoś ma złamaną nogę (główne obrażenie) i stłuczone żebra (dodatkowe obrażenie), to otrzyma pełną kwotę przewidzianą za złamaną nogę oraz ułamek kwoty przewidzianej za żebra (np. 30–50%, w zależności od oceny ich wpływu na ogólny stan). Taki mechanizm ma zapewnić sprawiedliwość i uniknąć nadmiernej kompensacji za nakładające się cierpienie.
Podsumowując, wysokość odszkodowania jest rezultatem całościowej oceny skutków wypadku dla poszkodowanego. W procesie likwidacji szkody zwykle sporządzany jest szczegółowy wykaz wszystkich strat i kosztów (tzw. Schedule of Loss), a strony – poszkodowany i ubezpieczyciel sprawcy – negocjują ostateczną kwotę w oparciu o ten wykaz, opinie biegłych oraz przywołane podobne przypadki z przeszłości.
W kolejnej, trzeciej części trzeciej, przyjrzymy się procesowi dochodzenia odszkodowania krok po kroku.